Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki - Projektowanie materiałowe w konstrukcjach inżynierskich (S1)

Sylabus przedmiotu Przetwórstwo tworzyw polimerowych:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów Projektowanie materiałowe w konstrukcjach inżynierskich
Forma studiów studia stacjonarne Poziom pierwszego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta inżynier
Obszary studiów charakterystyki PRK, kompetencje inżynierskie PRK
Profil ogólnoakademicki
Moduł
Przedmiot Przetwórstwo tworzyw polimerowych
Specjalność przedmiot wspólny
Jednostka prowadząca Katedra Technologii Materiałowych
Nauczyciel odpowiedzialny Magdalena Kwiatkowska <Magdalena.Kwiatkowska@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele
ECTS (planowane) 3,0 ECTS (formy) 3,0
Forma zaliczenia egzamin Język polski
Blok obieralny Grupa obieralna

Formy dydaktyczne

Forma dydaktycznaKODSemestrGodzinyECTSWagaZaliczenie
wykładyW5 30 1,50,50egzamin
laboratoriaL5 30 1,50,50zaliczenie

Wymagania wstępne

KODWymaganie wstępne
W-1Znajomość zagadnień z podstwa nauki o materiałach, technologii tworzyw polimerowych i reaktywnych, maszyn technologicznych i oprzyrządowania

Cele przedmiotu

KODCel modułu/przedmiotu
C-1Zdobycie wiedzy w zkaresie wykorzystania podstawowych procesów fizycznych do przetwarzania tworzyw polimerowych termoplastycznych i reaktywnych oraz formowania prefabrykatów i wyrobów końcowych z tych tworzyw.

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KODTreść programowaGodziny
laboratoria
T-L-1Procesy przetwórcze: wytyczne przygotowania materiałów / granulatów do przetwórstwa, kompandowanie, przetwórstwo wtryskowe, wytłaczanie profili, Wytłaczanie filamentów, Termoformowanie, Prasowanie, Odlewanie tworzyw reaktywnych, spienianie tworzyw, prototypowanie (druk 3D), nanoszenie cienkich warstw polimerowych30
30
wykłady
T-W-1Cel i istota przetwórstwa tworzyw polimerowych, klasyfikacja metod przetwórczych2
T-W-2Fizyczne podstawy przetwórstwa: procesy reologiczne, procesy cieplne, procesy wymiany masy2
T-W-3Procesy przygotowawcze materiałów: uszlachetnianie / rodzaje dodatków uszlachetniających, rozdrabnianie, suszenie, instalacje wspomagające2
T-W-4Procesy przetwórstwa ślimakowego – wytłaczanie: istota procesu, odmiany procesu, aspekty technologiczne, rodzaje wyrobów, efekty lepkosprężystego zachowania tworzyw podczas wytłaczania, wytłaczanie folii, wytłaczanie z rozdmuchem5
T-W-5Procesy przetwórstwa ślimakowego - wtryskiwanie, istota procesu, aspekty technologiczne, rodzaje wyrobów, różne odmiany procesu wtryskiwania, wtryskiwanie tworzyw reaktywnych7
T-W-6Prasowanie tłoczne i przetłoczne tworzyw, istota procesu, aspekty technologiczne2
T-W-7Termoformowanie: istota procesu, aspekty technologiczne, wyroby2
T-W-8Kalandrowanie: istota procesu, aspekty technologiczne, wyroby2
T-W-9Odlewnie rotacyjne: : istota procesu, aspekty technologiczne, wyroby2
T-W-10Nanoszenie powłok: metalizowanie, nanoszenie elektrostatyczne, fluidyzacyjne, różne odmiany procesów2
T-W-11Przędzenie włókien z tworzyw polimerowych: rodzaje materiałów włóknotwórczych, różne odmiany procesów przędzenia2
30

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KODForma aktywnościGodziny
laboratoria
A-L-1uczestnictwo w ćwiczeniach laboratoryjnych30
A-L-2Przygotowanie się do zajęć z wykorzystaniem udostępnionych materiałów4
A-L-3Przygotowanie pisemnych sprawozdań z ćwiczeń4
38
wykłady
A-W-1Uczestnictwo w wykładach30
A-W-2Czytanie wskazanej literatury i przygotowanie do egzaminu4
A-W-3Konsultacje2
A-W-4Egzamin2
38

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KODMetoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1Wykład informacyjny, film / prezentacja multimedialna, tablica
M-2Ćwiczenia laboratoryje z wykorzystaniem stanowisk i urządzeń do przetwórstwa tworzyw

Sposoby oceny

KODSposób oceny
S-1Ocena formująca: Pisemne zaliczenie poszczególnych ćwiczeń laboratoryjnych
S-2Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie przedmiotu w postaci testu lubsprawdzianu

Zamierzone efekty uczenia się - wiedza

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
PMKI_1A_C33_W01
Student powinien być w stanie scharakteryzować główne procesy fizyczne, na których opiera się przetwórstwo tworzyw polimerowych, scharakteryzować metody przetwórcze tworzyw w kierunku wytwarzania wyrobów, opisać wstępne parametry przetwarzania najważniejszych tworzyw termoplastycznych, zaproponowafc określoną metodę przetwarzania do otrzymania wyrobu
PMKI_1A_W04, PMKI_1A_W06, PMKI_1A_W11C-1T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-W-7, T-W-8, T-W-9, T-W-10, T-W-11M-1S-2

Zamierzone efekty uczenia się - umiejętności

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
PMKI_1A_C33_U01
Student powinien umieć: wskazać odpowiedni proces przetwórczy zależnie od rodzaju tworzywa i wyrobu, umieć określić wpływ procesu na kształtującą się strukturę materiału, potrafić umiejętnie określić urządzenia przetwórcze oraz inne konieczne do pracy w linii technologicznej
PMKI_1A_U03, PMKI_1A_U07C-1T-L-1M-2S-1

Zamierzone efekty uczenia się - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
PMKI_1A_C33_K01
Student nabędzie podstawową wiedzę i umiejętność podejmowania decyzji w zakresie doboru technologii przetwarzania tworzyw polimerowych i formowania detali o zadanych parametrach. Nabywa interaktywną i kreatywną postawę do pracy w zespole. Ma świadomość i poczucie odpowiedzialności za wykonywanie zadania.
PMKI_1A_K01, PMKI_1A_K04C-1T-L-1M-1, M-2S-1

Kryterium oceny - wiedza

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
PMKI_1A_C33_W01
Student powinien być w stanie scharakteryzować główne procesy fizyczne, na których opiera się przetwórstwo tworzyw polimerowych, scharakteryzować metody przetwórcze tworzyw w kierunku wytwarzania wyrobów, opisać wstępne parametry przetwarzania najważniejszych tworzyw termoplastycznych, zaproponowafc określoną metodę przetwarzania do otrzymania wyrobu
2,0student nie opanował wiedzy zawartej w treściach przedmiotu
3,0student potrafi zdefiniować podstawowe metody przetwórstwa,stosowane urzadzenia do przetwórstwa tworzyw polimerowych oraz wybrać odpowiednią technologię do wytwarzania określonych wyrobów
3,5Ocena pośrednia między 3 a 4
4,0Student opanował wiedzę, potrafi przedstawić metody przetwórstwa, scharakteryzować poszczególne procesy, stosowane urzadzenia oraz wybrać odpowiednią technologię do wytwarzania określonych wyrobów
4,5Ocena pośrednia między 4 a 5
5,0Student umie scharakteryzować procesy fizyczne, na których opiera się przetwórstwo tworzyw polimerowych, scharakteryzować metody przetwórcze tworzyw w kierunku wytwarzania wyrobów, opisać wstępne parametry przetwarzania najważniejszych tworzyw termoplastycznych, zaproponowafc określoną metodę przetwarzania do otrzymania wyrobu

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
PMKI_1A_C33_U01
Student powinien umieć: wskazać odpowiedni proces przetwórczy zależnie od rodzaju tworzywa i wyrobu, umieć określić wpływ procesu na kształtującą się strukturę materiału, potrafić umiejętnie określić urządzenia przetwórcze oraz inne konieczne do pracy w linii technologicznej
2,0Student nie zna metod przetwórczych
3,0Student potrafi wskazać odpowiedni proces przetwórczy do konkretnego wyrobu i umiejętnie określić urządzenie przetwórcze
3,5Ocena między 3 a 4
4,0Student potrafi wskazać odpowiedni proces przetwórczy do konkretnego wyrobu i zaproponować rodzaj materiału, potrafi umiejętnie określić urządzenie przetwórcze i inne urządzenia w linii technologicznej
4,5Ocena między 4 a 5
5,0Student potrafi wskazać odpowiedni proces przetwórczy do konkretnego wyrobu i zaproponować rodzaj materiału, potrafi umiejętnie określić urządzenie przetwórcze i inne urządzenia w linii technologicznej, potrafi zdefiniować parametry procesu oraz określić wpływ procesu przetwórczego na kształtującą się strukturę materiału

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
PMKI_1A_C33_K01
Student nabędzie podstawową wiedzę i umiejętność podejmowania decyzji w zakresie doboru technologii przetwarzania tworzyw polimerowych i formowania detali o zadanych parametrach. Nabywa interaktywną i kreatywną postawę do pracy w zespole. Ma świadomość i poczucie odpowiedzialności za wykonywanie zadania.
2,0Student jest nieaktywny i nie wykazuje zainteresowania przedmiotem.
3,0Student samodzielnie wykonuje zadaną prace, nie wykazuje jednak chęci współpracy z innymi studentami
3,5Ocena pośrednia pomiędzy postawą studenta ocenianą na 3,0 i 4,0.
4,0Student samodzielnie wykonuje zadaną prace i z chęcią przyłącza sie do zespołu oraz współpracuje z innymi studentami
4,5Ocena pośrednia pomiędzy postawą studenta ocenianą na 4,0 i 5,0.
5,0Student wykazuje cechy przywódcze, organizuje prace zespołu w sposób podwyzszający jakość zadanych prac. Wykazuje zainteresowanie wiedzą wykraczającą poza ramy przedmiotu.

Literatura podstawowa

  1. Dobrosz K., Matysiak A., Tworzywa sztuczne: Materiałoznawstwo i Przetwórstwo, WSiP, Warszawa, 1990
  2. Szlezynger W, Technologia przetwórstwa polimerów, Wyd. Ucz. Pol. Rzesz, Rzeszów, 1994
  3. Pod red. K. Wilczyński, Przetwórstwo tworzyw polimerowych, Oficyna Wydawniczna Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2018

Treści programowe - laboratoria

KODTreść programowaGodziny
T-L-1Procesy przetwórcze: wytyczne przygotowania materiałów / granulatów do przetwórstwa, kompandowanie, przetwórstwo wtryskowe, wytłaczanie profili, Wytłaczanie filamentów, Termoformowanie, Prasowanie, Odlewanie tworzyw reaktywnych, spienianie tworzyw, prototypowanie (druk 3D), nanoszenie cienkich warstw polimerowych30
30

Treści programowe - wykłady

KODTreść programowaGodziny
T-W-1Cel i istota przetwórstwa tworzyw polimerowych, klasyfikacja metod przetwórczych2
T-W-2Fizyczne podstawy przetwórstwa: procesy reologiczne, procesy cieplne, procesy wymiany masy2
T-W-3Procesy przygotowawcze materiałów: uszlachetnianie / rodzaje dodatków uszlachetniających, rozdrabnianie, suszenie, instalacje wspomagające2
T-W-4Procesy przetwórstwa ślimakowego – wytłaczanie: istota procesu, odmiany procesu, aspekty technologiczne, rodzaje wyrobów, efekty lepkosprężystego zachowania tworzyw podczas wytłaczania, wytłaczanie folii, wytłaczanie z rozdmuchem5
T-W-5Procesy przetwórstwa ślimakowego - wtryskiwanie, istota procesu, aspekty technologiczne, rodzaje wyrobów, różne odmiany procesu wtryskiwania, wtryskiwanie tworzyw reaktywnych7
T-W-6Prasowanie tłoczne i przetłoczne tworzyw, istota procesu, aspekty technologiczne2
T-W-7Termoformowanie: istota procesu, aspekty technologiczne, wyroby2
T-W-8Kalandrowanie: istota procesu, aspekty technologiczne, wyroby2
T-W-9Odlewnie rotacyjne: : istota procesu, aspekty technologiczne, wyroby2
T-W-10Nanoszenie powłok: metalizowanie, nanoszenie elektrostatyczne, fluidyzacyjne, różne odmiany procesów2
T-W-11Przędzenie włókien z tworzyw polimerowych: rodzaje materiałów włóknotwórczych, różne odmiany procesów przędzenia2
30

Formy aktywności - laboratoria

KODForma aktywnościGodziny
A-L-1uczestnictwo w ćwiczeniach laboratoryjnych30
A-L-2Przygotowanie się do zajęć z wykorzystaniem udostępnionych materiałów4
A-L-3Przygotowanie pisemnych sprawozdań z ćwiczeń4
38
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KODForma aktywnościGodziny
A-W-1Uczestnictwo w wykładach30
A-W-2Czytanie wskazanej literatury i przygotowanie do egzaminu4
A-W-3Konsultacje2
A-W-4Egzamin2
38
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięPMKI_1A_C33_W01Student powinien być w stanie scharakteryzować główne procesy fizyczne, na których opiera się przetwórstwo tworzyw polimerowych, scharakteryzować metody przetwórcze tworzyw w kierunku wytwarzania wyrobów, opisać wstępne parametry przetwarzania najważniejszych tworzyw termoplastycznych, zaproponowafc określoną metodę przetwarzania do otrzymania wyrobu
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówPMKI_1A_W04Ma wiedzę w zakresie budowy chemicznej, struktury i morfologii materiałów metalicznych, ceramicznych, polimerowych i kompozytowych niezbędną do zrozumienia właściwości materiałów i ich zachowania podczas wytwarzania, przetwarzania oraz eksploatacji.
PMKI_1A_W06Ma wiedzę niezbędną do zrozumienia procesów technologicznych kształtowania struktury materiałów i ich właściwości oraz formowania wyrobów z uwzględnieniem zagadnień związanych z ich utylizacją.
PMKI_1A_W11Ma wiedzę w zakresie budowy i funkcjonowania urządzeń technologicznych i oprzyrządowania niezbędną do prawidłowego doboru warunków realizacji procesów technologicznych.
Cel przedmiotuC-1Zdobycie wiedzy w zkaresie wykorzystania podstawowych procesów fizycznych do przetwarzania tworzyw polimerowych termoplastycznych i reaktywnych oraz formowania prefabrykatów i wyrobów końcowych z tych tworzyw.
Treści programoweT-W-1Cel i istota przetwórstwa tworzyw polimerowych, klasyfikacja metod przetwórczych
T-W-2Fizyczne podstawy przetwórstwa: procesy reologiczne, procesy cieplne, procesy wymiany masy
T-W-3Procesy przygotowawcze materiałów: uszlachetnianie / rodzaje dodatków uszlachetniających, rozdrabnianie, suszenie, instalacje wspomagające
T-W-4Procesy przetwórstwa ślimakowego – wytłaczanie: istota procesu, odmiany procesu, aspekty technologiczne, rodzaje wyrobów, efekty lepkosprężystego zachowania tworzyw podczas wytłaczania, wytłaczanie folii, wytłaczanie z rozdmuchem
T-W-5Procesy przetwórstwa ślimakowego - wtryskiwanie, istota procesu, aspekty technologiczne, rodzaje wyrobów, różne odmiany procesu wtryskiwania, wtryskiwanie tworzyw reaktywnych
T-W-6Prasowanie tłoczne i przetłoczne tworzyw, istota procesu, aspekty technologiczne
T-W-7Termoformowanie: istota procesu, aspekty technologiczne, wyroby
T-W-8Kalandrowanie: istota procesu, aspekty technologiczne, wyroby
T-W-9Odlewnie rotacyjne: : istota procesu, aspekty technologiczne, wyroby
T-W-10Nanoszenie powłok: metalizowanie, nanoszenie elektrostatyczne, fluidyzacyjne, różne odmiany procesów
T-W-11Przędzenie włókien z tworzyw polimerowych: rodzaje materiałów włóknotwórczych, różne odmiany procesów przędzenia
Metody nauczaniaM-1Wykład informacyjny, film / prezentacja multimedialna, tablica
Sposób ocenyS-2Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie przedmiotu w postaci testu lubsprawdzianu
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0student nie opanował wiedzy zawartej w treściach przedmiotu
3,0student potrafi zdefiniować podstawowe metody przetwórstwa,stosowane urzadzenia do przetwórstwa tworzyw polimerowych oraz wybrać odpowiednią technologię do wytwarzania określonych wyrobów
3,5Ocena pośrednia między 3 a 4
4,0Student opanował wiedzę, potrafi przedstawić metody przetwórstwa, scharakteryzować poszczególne procesy, stosowane urzadzenia oraz wybrać odpowiednią technologię do wytwarzania określonych wyrobów
4,5Ocena pośrednia między 4 a 5
5,0Student umie scharakteryzować procesy fizyczne, na których opiera się przetwórstwo tworzyw polimerowych, scharakteryzować metody przetwórcze tworzyw w kierunku wytwarzania wyrobów, opisać wstępne parametry przetwarzania najważniejszych tworzyw termoplastycznych, zaproponowafc określoną metodę przetwarzania do otrzymania wyrobu
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięPMKI_1A_C33_U01Student powinien umieć: wskazać odpowiedni proces przetwórczy zależnie od rodzaju tworzywa i wyrobu, umieć określić wpływ procesu na kształtującą się strukturę materiału, potrafić umiejętnie określić urządzenia przetwórcze oraz inne konieczne do pracy w linii technologicznej
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówPMKI_1A_U03Potrafi dokonać krytycznej analizy sposobu funkcjonowania i ocenić w zakresie inżynierii mechanicznej i materiałowej istniejące rozwiązania techniczne, w szczególności maszyny, systemy, procesy, usługi.
PMKI_1A_U07Potrafi kontrolować proces wytwarzania i eksploatacji wyrobu.
Cel przedmiotuC-1Zdobycie wiedzy w zkaresie wykorzystania podstawowych procesów fizycznych do przetwarzania tworzyw polimerowych termoplastycznych i reaktywnych oraz formowania prefabrykatów i wyrobów końcowych z tych tworzyw.
Treści programoweT-L-1Procesy przetwórcze: wytyczne przygotowania materiałów / granulatów do przetwórstwa, kompandowanie, przetwórstwo wtryskowe, wytłaczanie profili, Wytłaczanie filamentów, Termoformowanie, Prasowanie, Odlewanie tworzyw reaktywnych, spienianie tworzyw, prototypowanie (druk 3D), nanoszenie cienkich warstw polimerowych
Metody nauczaniaM-2Ćwiczenia laboratoryje z wykorzystaniem stanowisk i urządzeń do przetwórstwa tworzyw
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: Pisemne zaliczenie poszczególnych ćwiczeń laboratoryjnych
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student nie zna metod przetwórczych
3,0Student potrafi wskazać odpowiedni proces przetwórczy do konkretnego wyrobu i umiejętnie określić urządzenie przetwórcze
3,5Ocena między 3 a 4
4,0Student potrafi wskazać odpowiedni proces przetwórczy do konkretnego wyrobu i zaproponować rodzaj materiału, potrafi umiejętnie określić urządzenie przetwórcze i inne urządzenia w linii technologicznej
4,5Ocena między 4 a 5
5,0Student potrafi wskazać odpowiedni proces przetwórczy do konkretnego wyrobu i zaproponować rodzaj materiału, potrafi umiejętnie określić urządzenie przetwórcze i inne urządzenia w linii technologicznej, potrafi zdefiniować parametry procesu oraz określić wpływ procesu przetwórczego na kształtującą się strukturę materiału
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięPMKI_1A_C33_K01Student nabędzie podstawową wiedzę i umiejętność podejmowania decyzji w zakresie doboru technologii przetwarzania tworzyw polimerowych i formowania detali o zadanych parametrach. Nabywa interaktywną i kreatywną postawę do pracy w zespole. Ma świadomość i poczucie odpowiedzialności za wykonywanie zadania.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówPMKI_1A_K01Jest gotów do krytycznej oceny posiadanej wiedzy, ma świadomości konieczności ciągłego jej poszerzania oraz zasięgania opinii ekspertów.
PMKI_1A_K04Ma świadomość odpowiedzialności za pracę własną oraz gotowość podporządkowania się zasadom pracy w zespole i ponoszenia odpowiedzialności za wspólnie realizowane zadania.
Cel przedmiotuC-1Zdobycie wiedzy w zkaresie wykorzystania podstawowych procesów fizycznych do przetwarzania tworzyw polimerowych termoplastycznych i reaktywnych oraz formowania prefabrykatów i wyrobów końcowych z tych tworzyw.
Treści programoweT-L-1Procesy przetwórcze: wytyczne przygotowania materiałów / granulatów do przetwórstwa, kompandowanie, przetwórstwo wtryskowe, wytłaczanie profili, Wytłaczanie filamentów, Termoformowanie, Prasowanie, Odlewanie tworzyw reaktywnych, spienianie tworzyw, prototypowanie (druk 3D), nanoszenie cienkich warstw polimerowych
Metody nauczaniaM-1Wykład informacyjny, film / prezentacja multimedialna, tablica
M-2Ćwiczenia laboratoryje z wykorzystaniem stanowisk i urządzeń do przetwórstwa tworzyw
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: Pisemne zaliczenie poszczególnych ćwiczeń laboratoryjnych
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0Student jest nieaktywny i nie wykazuje zainteresowania przedmiotem.
3,0Student samodzielnie wykonuje zadaną prace, nie wykazuje jednak chęci współpracy z innymi studentami
3,5Ocena pośrednia pomiędzy postawą studenta ocenianą na 3,0 i 4,0.
4,0Student samodzielnie wykonuje zadaną prace i z chęcią przyłącza sie do zespołu oraz współpracuje z innymi studentami
4,5Ocena pośrednia pomiędzy postawą studenta ocenianą na 4,0 i 5,0.
5,0Student wykazuje cechy przywódcze, organizuje prace zespołu w sposób podwyzszający jakość zadanych prac. Wykazuje zainteresowanie wiedzą wykraczającą poza ramy przedmiotu.